Başparmak Çıkıntısı (Halluks valgus)

Vaktiniz hayr olsun canlar. Değerli kardeşlerimizden Kınalıkız’ın bir sorusu vardı. Ayağında ki bir rahatsızlık hakkında sizlerden fikir almak istemişti. Doktorlar ameliyat demişler ama riskli bir ameliyat olduğu için çok çekiniyor. Babamda da aynı sorun olunca yeni bir konu olarak konuşalım istedim.

Bu sıkıntıyı aranızda yaşayanlar var mı? Ameliyat olan veya farklı tedaviler uygulayanlar var mı? Şahit olduklarınızdan bahsederseniz, aynı sıkıntıyı yaşayan kardeşlerimize de bir fikir olacaktır.

Halluks valgus nedir?

Halluks valgus (bunyon) ayak başparmağının vücut dikey ekseninin dış tarafına doğru (küçük parmaklara doğru) eğilmesi sonucu şekil bozukluğu ve buna bağlı ağrı şikayeti oluşturan bir ayak ön kısım hastalığıdır. Ayak başparmağını en sık görülen rahatsızlığıdır. Çocuk yaşlardan itibaren görülebilir. Toplumlarda görülme sıklığı %2- 4 arası değişmektedir. Sadece başparmağın tarak kemiği ile yaptığı eklemi değil zaman içinde diğer parmakları da ilgilendiren şikâyetler hastalığa katılabilir. (Nasır, diğer küçük parmaklarda çarpılma, ağrı, tarak kemiği stres kırıkları vs. ) Hastalığın seyri içinde birden fazla kemik, eklem, kas, tendon, eklem zarı gibi dokular tutulabilir. Çoğunlukla 1. ve 2. tarak kemikleri arası açının artması hastalığa eşlik eder. Genel bir kural olarak hastalığın ciddiyeti seçilecek tedaviye yön verir.

Hastalığın ortaya çıkış sebebi tam olarak bilinmemektedir. Ailevi (genetik, kalıtımsal) olabilmektedir. Özelikle genç yaşlarda başlayanlarda genetik geçiş gözlenmektedir. Rahatsızlığın ortaya çıkmasında ve ilerlemesinde uygun olmayan (fizyolojik olmayan, sivri ve dar burunlu, topuklu) ayakkabı tercihleri etkili olabilmektedir. Bayanlarda daha sık görülmektedir. Ayağın yere düzgün basmasını engelleyecek olan anatomik ve yapısal ayak sorunları, bazı kas ve sinir sistemi rahatsızlıkları sonucu olarak da bu rahatsızlık görülebilmektedir.
Halluks valgus nasıl tedavi edilir?

Hastalık ortaya çıktıktan sonra şekil bozukluğunu dışarıdan kullanılan parmak arası makara, gece ateli gibi cihazlar ile düzeltmek mümkün değildir. Oluşan ağrı ve şekil bozukluğunun ciddiyetine göre cerrahi planlama yapılır.

Tedavinin ana amacı hastanın başlıca ağrı şikâyetini ortadan kaldırmak ve ayakkabı giymedeki sorunları azaltmak veya ortadan kaldırmaktır. Önceden de bahsettiğimiz gibi cerrahi olmayan tedaviler hastalığın ilerlemesini durdurmamaktadır. Günümüze kadar 100’den fazla cerrahi tedavi seçeneği ortaya çıkmıştır. Genel bir kural olarak hastalığın ciddiyeti seçilecek tedaviye yön verir. Seçilebilecek diğer cerrahi yöntem alternatifleri kemik düzeltme(tarak kemiği çeşitli seviyelerden ve/veya başparmak kemiği), kemik ve yumuşak doku beraber düzeltme, eklem dondurma ameliyatları, başparmağın ilk kemiğinin başlangıç kısmının (tabanının) kesilip çıkarılmasıdır.

Hastalığın evresi uygulanan tedavinin sonuçlarını doğrudan etkilemektedir. Hangi evrede hangi tedavinin seçileceğine hastanın yaşına, beklentilerine, şikayetlerine ve klinik olarak hastalığın evresine bakılarak karar verilir. Hastalığın erken evrelerinde yumuşak doku düzeltmeleri oldukça başarılı olmakla beraber 1. ve 2. tarak kemikleri arasındaki açı yüksek olan hastalarda şekil bozukluğunu tekrarlama olasılığı artar. Seçilen ameliyat tekniğine göre değişmekle birlikte ameliyat sonrası ilk 3 ay ayakta şişlikler olabilir ve bu şişlikler nedeniyle ayakkabı giyme sorunları yaşanabilir. Ameliyat sonrası erken dönemde 1.parmağa hareket başlanmazsa eklem sertliği meydana gelebilir.

Halluks valgus rahatsızlığında hastaya uygun seçilen cerrahi yöntemler sonucunda beklenen tatminkar sonuç oranı %81- 96 arasındadır.

Cerrahi tedavi sonrası ne gibi sorunlar ortaya çıkabilir?

Günümüzde uygulanan her tedavi yönteminde (cerrahi veya cerrahi olmayan) olduğu gibi bu yöntemin de hastaya getirebileceği bazı avantajlar ve tedaviye özel bir takım riskleri bulunur. Halluks valgus hastalığında yapılacak her cerrahi işlem sonrası şekil bozukluğunun tekrar oluşma riski vardır ancak bu çok düşük bir risktir. Genç yaşlarda olunan ameliyatlar sonrası bu risk artmaktadır. Herhangi bir ameliyattan sonra ameliyattan daha önce var olmayan birtakım ağrı şikayetleri ortaya çıkabilir. Ayak başparmağı iç tarafının duyusunda azalma ve sinir yaralanmasına bağlı duyu bozuklukları ve ağrı oluşabilir.

Ameliyat sonrası nadir de olsa görülebilecek komplikasyonlar:
Uzun dönemde şekil bozukluğu tekrarlayabilir,
Şekil bozukluğu devam edebilir, artabilir,
Başparmakta hareket kaybı, ayakta aylar süren şişlik, aşırı düzelme, kanama, iltihaplanma,
Sinir sıkışmasına bağlı şikâyetler olabilir.
Bazı tekniklerde metal implant kullanım zorunluluğu ve gerekirse implantın çıkarılması,
Geç kaynama, kaynamama, iltihaplanma, olasılıkları,
Ayakta uzun süren ödem, diğer tarak kemiklerinde ağrı, açısal deformiteyi aşırı veya gereğinden az düzeltme, sinir yaralanması,
Tarak kemiği kırıkları, 1.ayak tarak kemiğinin baş kısmının canlılığını yitirmesi,
Eklem kıkırdağında hasarlanma.
Kemik erimesi olan hastalarda komplikasyon oranları artmaktadır.

Hastalığın ilerlemesini durduracak cerrahi dışı bir yöntem yoktur. Hastalık ilerledikçe uygulanacak tedaviler daha karmaşık hale gelir ve başarı şansları düşer. Ancak hastalığın hangi kriterler göre ve ne hızda ilerlediği bilinmemektedir.
Halluks valgusta ameliyat sonrası dönem nasıldır?

Hastanın ayağının iç tarafına yük verebilmesi için genelde 2-4 hafta bir süre gerekir. Ameliyat sonrası genelde alçılama gerekmez. İlk 4 hafta 10 günde bir değişen bandajlama yapılabilir. Ameliyat sonrası şişliklerinin düzelmesi için gerekli süre hastadan hastaya değişmekle birlikte 2-3 aydır.

Ameliyat sonrası ilk 48- 72 saat ayakta şişlik gelişimini azaltmak için ayağın kalp seviyesi üstünde istirahat ettirilmesi gerekmektedir. Sonrasında özel ayakkabı ile yük vermeye başlanır. Ayağın iç tarafına yük verebilmek için genelde 2- 4 hafta gerekir. Ameliyat sonrası cerrahın tercihine göre elastik sargı, alçı, özel cerrahi ayakkabı kullanılabilir. 1. haftada başparmak egzersizlerine aksi söylenmediği takdirde başlanmalıdır. Ameliyat sonrası 10- 14 gün içinde dikişler alınabilir. Hastalar tolere edebildiği ölçüde topuğuna ve ayağının dış tarafına basabilir. Cerrahın öngördüğü süre boyunca yere tam yük verilmemelidir. Ameliyattan sonra cerrahın öngördüğü süre boyunca (genelde 6 hafta) 1. ve 2. parmaklar arası cihaz kullanımı gereklidir. 1.parmağın dondurulması veya başka eklemlerin dondurulması gereken nadir uygulanan ameliyat tekniklerinde ise rehabilitasyon ve nekahat dönemi farklıdır.